Ocalić to, co najdroższe

Wytwory dziedzictwa kulturowego są narażone na wiele niebezpieczeństw, a ich ochrona musi być nieustającą misją. Koniec II wojny światowej nie oznaczał zwieńczenia tej misji. Przeciwnie, bieżąca sytuacja geopolityczna Europy zmusza do podjęcia nowych działań w tym zakresie. Z ich wielowymiarowymi aspektami można zapoznać się w najnowszej książce, która ukazała się nakładem Wydawnictwa MIIWŚ. Książka bezpośrednio odwołuje się do wystawy pn. „Dziedzictwo utracone” oraz do konferencji, która odbyła się w Muzeum II Wojny Światowej. Część zasadnicza publikacji składa się z 10 rozdziałów, które wcześniej zostały wygłoszone w formie referatów. Autorzy prezentują w nich różnorakie działania mające chronić wymierne i niewymierne dobra kultury. Jest w nich mowa m.in. o problematyce powojennej odbudowy Gdańska, aspektach archiwistycznych, piśmienniczych czy fotograficznych. Co istotne, przedstawione treści mają walory uniwersalne, zwłaszcza w kontekście współczesnych zagrożeń działaniami militarnymi lub aktami sabotażu. Jak można przeczytać w słowie wstępnym: „Toczące się na naszych oczach konflikty zbrojne dowodzą, że dziedzictwo kulturowe jest szczególnie narażone na akty niszczenia i grabieży”. Do niedawna mogło się wydawać, że jest to zagrożenie, które już nie dotyczy Europy, jednak wobec rosyjskiej agresji na Ukrainę w 2022 r. trzeba zweryfikować taki pogląd. Konieczne jest też wzmożenie działań prewencyjnych w zakresie ochrony dóbr kultury. Jeden z interesujących rozdziałów poświecono zresztą problemom ukraińskich muzealników na Krymie oraz w obwodach donieckim i ługańskim w 2014 r., którzy już osiem lat temu musieli działać w warunkach wojennych. „[…] Spójna treściowo, zbiorowa publikacja stanowi cenny wkład w kształtowanie świadomości naszego społeczeństwa w zakresie ochrony zagrożonego dziedzictwa. Większość artykułów odnosi się do bardzo trudnych doświadczeń i problemów, jakie były udziałem społeczności po tragedii II wojny światowej. Jednocześnie autorzy […] wykazują dużą świadomość i niebywałe zaangażowanie lokalnej ludności w ochronę i zabezpieczenie zabytków zaraz po wyzwoleniu” – z recenzji prof. dr hab. Jadwigi Łukaszewicz. W publikacji wykorzystano materiały zdjęciowe pochodzące z zasobów Narodowego Archiwum Cyfrowego.