Rozpadające się światy

Nie spełniły się nadzieje na ustanowienie harmonijnego ładu międzynarodowego po zakończeniu zimnej wojny u progu lat dziewięćdziesiątych. Ćwierć wieku później świat wszedł w niekontrolowany poślizg.

Państwo narodowe zawodzi. Nie potrafi mądrze odnieść się do najważniejszych wyzwań współczesności i ignoruje istotne problemy globalne. Co najważniejsze, nie zamierza się zmienić. Przeciwnie, pazernie broni swoich atrybutów i zazdrośnie strzeże swojego stanu posiadania. Zamiast stawać się organizmem przyzwoitym i dobrze służyć swoim obywatelom, powoli staje się „grobem narodów”, coraz bardziej opresyjnym i coraz mniej odpowiedzialnym. Zamiast w sposób twórczy szukać dróg do wprowadzenia pokoju i stabilności, coraz częściej wybiera ścieżkę konfliktu i wojny. Jest przekonane, że dla tej drogi nie ma alternatywy, i nawet nie jest świadome, jak szybko kroczy ku przepaści.

Tematem książki jest nie tylko państwo jako takie, ale także jeden konkretny przypadek: Polska. Polska, która nie potrafi się wyzbyć natręctw swojej przeszłości. Polska, która ma problem ze swoją tożsamością i przynależnością. Polska, która robi bardzo niewiele, by stać się państwem przyzwoitym, a na arenie europejskiej – innowacyjnym i konstruktywnym. Polska, która potrzebuje dziś nowatorskiego i nieszablonowego myślenia o świecie oraz właściwie ukierunkowanej aktywności, która mogłaby się przyczynić do zespolenia pękniętych części Europy. Oto wyzwania dla przyszłych generacji.

Przemysław Grudziński – historyk, były wykładowca akademicki i dyplomata. Do przemian 1989 r. pracował w Instytucie Historii PAN, specjalizując się w tematyce amerykańskiej. W tym czasie opublikował książki: Przyszłość Europy w koncepcjach FranklinaD. Roosevelta (rozprawa doktorska), Uczeni i barbarzyńscy. Strategia nuklearna Stanów Zjednoczonych 1939–1945 (rozprawa habilitacyjna poświęcona budowie pierwszej bomby atomowej i projektowi „Manhattan”), a także Teologia bomby. Geneza nuklearnego odstraszania (kontynuacja tematu, doprowadzenie do czasu wyprodukowania budowy wodorowej). Pracował na uniwersytetach amerykańskich i wykładał przez siedem lat w amerykańsko-niemieckim Centrum Studiów nad Europejskim Bezpieczeństwem G.C. Marshalla w Garmisch-Partenkirchen. W książce Państwo inteligentne. Polska w poszukiwaniu międzynarodowej roli (2008) przedstawił autorską doktrynę polityki zagranicznej dla państwa średniej wielkości w Europie.

Po 1989 r. Przemysław Grudziński przeszedł do służby publicznej. W początkach lat 90. XX wieku stworzył „ trust mózgów” w Kancelarii Sejmu RP w postaci Biura Studiów i Ekspertyz. Jako ekspert od spraw bezpieczeństwa został wiceministrem Obrony Narodowej (wprowadzał zasadę cywilnej kontroli nad siłami zbrojnymi, negocjował rozwiązanie Układu Warszawskiego). Był także dwukrotnie podsekretarzem stanu w MSZ (1997–2000 i 2008–2009). Jego domeną była polityka bezpieczeństwa Polski, zwłaszcza działania na rzecz przystąpienia Polski do NATO. Stworzył pierwszą Strategię Narodowego Bezpieczeństwa po wyjściu Polski z Układu Warszawskiego (1992) i następną – po uzyskaniu członkostwa w NATO (1999). W MSZ zajmował się relacjami ze Stanami Zjednoczonymi i z państwami Europy Wschodniej, w tym z Rosją. Był ambasadorem Polski w Waszyngtonie (2000–2005), w Wiedniu przy ONZ i OBWE (2009–2014) oraz w Helsinkach (2015–2017).