Optimum 2.0. Idea cyberpsychologii pozytywnej

Rozwój sztucznej inteligencji jest odważną, żeby nie powiedzieć: brawurową szarżą ku granicznym słupom człowieczeństwa.

Rozwój sztucznej inteligencji osiągnął oszałamiającą skalę, a kolejne innowacje zagęszczają sieć interakcji ludzi z cyfrowymi artefaktami. Wynalazki budzą podziw i przerażenie. Jest to widoczne w badaniach prowadzonych w ramach cyberpsychologii, których przedmiotem jest głównie „ciemna strona” relacji człowiek−technologia: od lęku przed cyfryzacją, poprzez liczne uzależnienia, po niepokój związany z perspektywą pojawienia się systemów o nadludzkich możliwościach. Czy nowe technologie są jedynie źródłem stresu i niepokoju? Czy cyberpsychologia musi być rozwijana wyłącznie w wiktymologicznym ujęciu?

Gdy wypowiadam słowo „innowacja”, pierwsza sylaba odnosi się już do historii techniki.

Nie inaczej zdarzyło się w przypadku tej książki! Nowe wydanie odzwierciedla tempo rozwoju SI: wiele z koncepcji, które w pierwszej edycji książki (2021) miały status postulatów, w Optimum 2.0 są już elementem naszej codzienności.

Paweł Fortuna proponuje rozszerzenie badań nad interakcjami człowieka ze sztucznymi jednostkami o wymiar będący domeną psychologii pozytywnej, a więc dobrostan rozumiany jako optymalne funkcjonowanie. Nową perspektywę określa mianem „pozytywnej cyberpsychologii” i w kolejnych rozdziałach odsłania drzemiący w niej naukowy oraz praktyczny potencjał. Autor prowadzi Czytelnika przez uniwersum jednostek, które bazują na SI, a następnie prezentuje realne i ewentualne przykłady systemów hybrydowych wpływających na poprawę satysfakcji z życia oraz wspierających rozwój wybranych sił psychicznych: kreatywności, dzielności, dobroci, przywództwa, pokory i nadziei. Refleksja psychologiczna jest przy tym spleciona z rozważaniami dotyczącymi istoty człowieczeństwa, transhumanizmu oraz futurologicznych wizji „silnej” SI.

Trzeba dać szansę na pozytywne spotkanie ludzkiej mądrości z cyfrową technologią. Pierwszym i podstawowym krokiem jest lepsze poznanie sztucznych jednostek, które już są obecne na deskach teatru życia codziennego, a kolejnym krytyczne spojrzenie na możliwości kształtowania wartościowych interakcji z nimi. Jeśli idea tworzenia pozytywnych systemów się sprawdzi, będzie można ją przekazać młodym ludziom. Zaproponujmy im coś więcej niż nowy smartfon, wi-fi i pakiet przestróg przed sidłami uzależnień.

Z tekstu

Autor książki zaprasza nas do, jak to określił Max Tegmark, najważniejszej rozmowy naszych czasów, czyli dyskusji o tym, jakie są kluczowe dążenia człowieka, odbywającej się w kontekście rozwoju technologii, a szczególnie mocnej sztucznej inteligencji, która zdolnościami poznawczymi może przerosnąć ludzi i tym samym doprowadzić do niespotykanych w historii ludzkości zmian. Zdarzenia i procesy, jakie obserwujemy aktualnie, wskazują na to, że zmiany te są nieuniknione. Nie jest jednak przesądzone w jakim kierunku będą one podążały. […] Jako swój wkład do wspomnianej rozmowy Autor przedstawia ideę cyberpsychologii pozytywnej. Stwierdza, że „cyberpsychologia pozytywna jest na razie jedynie projektem, promykiem wysłanym w intelektualną przestrzeń”. Taka charakterystyka książki jest jednak, moim zdaniem, zbyt skromna w stosunku do treści, którą otrzymujemy.

prof. dr hab. Piotr Kulicki

Lektura tego tekstu jest niezwykle przyjemna, „inkluzywna”, a jego Autor wykazuje duże umiejętności w zakresie popularyzacji wiedzy psychologicznej, a także kulturoznawczej. To połączenie cyberpsychologii ze współczesną refleksją związaną z kulturoznawstwem medialnym, a nawet informatyką społeczną jest niezbędne do głębszego zrozumienia kontekstów, w jakich współcześnie funkcjonuje człowiek – twórca sztucznej inteligencji, element systemów hybrydowych, użytkownik i kreator nowych mediów oraz nowych rozwiązań technologicznych.

prof. dr hab. Agnieszka Ogonowska

Autor przeanalizował liczne publikacje naukowe i stworzył zbiór opisów wielu fascynujących projektów naukowych. […] Czytelnik poznaje więc nie tylko kluczowe dla tematyki książki eksperymenty czy technologiczne rozwiązania, lecz także tło ich realizacji, uwarunkowania czy ciekawe fakty biograficzne. Książkę tę postrzegam jako niezwykle istotną, potrzebną i mającą duże znaczenie społeczne. Jestem pewny, że będzie ona czytana przez zróżnicowane grupy czytelników, od młodzieży po seniorów, od uczniów po profesorów, od cyber-pasjonatów po cyber-sceptyków.

dr hab. Michał Klichowski, prof. UAM

Tekst składa się z pięciu rozdziałów. Każdy jest opatrzony streszczeniem wraz z kluczowymi pojęciami, a zasadniczą treść poprzedzają informacje kontekstowe wprowadzające w tok rozumowania. W pierwszej części wyjaśniam ideę cyberpsychologii pozytywnej jako perspektywy badawczej, w ramach której można gromadzić dane dotyczące korzystnego dla człowieka funkcjonowania w systemach hybrydowych. Następnie rozważam ideę projektowania takich systemów hybrydowych, które zasługują na miano pozytywnych, dzięki czemu zastosowanej technologii można by nadać atrybut „well”. W kolejnej przybliżam fenomen sztucznej inteligencji i zasilanych nią artefaktów, konfrontując potoczne przekonania z rozstrzygnięciami naukowców. W dalszej części przyglądam się pozytywnym interakcjom człowieka z „inteligentnymi” artefaktami. Czynię to z dwóch perspektyw

branych pod uwagę w badaniach nad dobrostanem: hedonistycznej i eudajmonistycznej. Zgodnie z tym w rozdziale czwartym referuję wyniki badań dotyczących podmiotowych i przedmiotowych uwarunkowań satysfakcji osób stykających się ze sztucznymi jednostkami, a w ostatnim rozdziale zastanawiam się nad wyzwoleniem potencjału drzemiącego w innowacjach na rzecz kształtowania mocnych stron człowieka. Tekst uzupełniają liczne odsyłacze do danych zamieszczonych w Internecie w postaci kodów QR.

Z tekstu