Jak perfekcjonizm blokuje rozwój i ukryty potencjał?

Teoria Flett i Hewitta wyróżnia trzy typy perfekcjonizmu, które różnią się motywacją i presją.

Perfekcjonizm skoncentrowany na sobie polega na wyznaczaniu sobie wysokich standardów i silnej potrzebie osiągnięcia doskonałości. Jednostka dąży do samodoskonalenia, jednak niepowodzenia mogą prowadzić do nadmiernej samokrytyki i stresu. Właśnie ten rodzaj perfekcjonizmu przeanalizujemy w artykule, zwłaszcza pod kątem blokowania potencjału i rozwoju. Jednak jego pozostałe formy także warto znać, bo perfekcjonizm skoncentrowany na sobie może być nimi powodowany.

Perfekcjonizm skoncentrowany na innych polega na oczekiwaniu doskonałości od innych ludzi, co prowadzi do napięć w relacjach i konfliktów. Perfekcjonista stawia wymagania współpracownikom czy bliskim, wywołując problemy w kontaktach.

Perfekcjonizm wymuszony społecznie wynika z przekonania, że otoczenie oczekuje doskonałości od jednostki. Ta presja zewnętrzna powoduje stres, lęk przed porażką oraz obniżenie samooceny, jak również naraża na depresję i wypalenie. Teoria pokazuje, że perfekcjonizm może przybierać różne formy, z których niektóre są bardziej destrukcyjne, zwłaszcza gdy wynikają z presji społecznej.

Dziś naukowcy rozróżniają między tzw. ,,zdrowym" dążeniem do doskonałości, które wiąże się z motywacją do samodoskonalenia, a ,,niezdrowym" perfekcjonizmem, który prowadzi do szkodliwego samokrytycyzmu i nieustannego niezadowolenia oraz wielu innych skutków.

Jednym z głównych problemów powodowanych przez długotrwałe tkwienie w perfekcjonizmie jest wypalenie zawodowe i chroniczny stres. Perfekcjoniści stawiają sobie nierealistycznie wysokie wymagania, co wywołuje presję i nadmierne wyczerpanie psychiczne oraz fizyczne. Gdy nie osiągają założonych celów, odczuwają frustrację, co potęguje poczucie porażki. W konsekwencji perfekcjonizm może także przyczynić się do tak poważnych problemów jak depresja, lęk czy niska samoocena.

W książce ,,Zostań liderem jakim chcesz: zaprojektuj własny styl przywództwa" Aga Szóstek prowadzi przez 12 spójnych rozdziałów, z których każdy jest osobną lekcją, w kierunku rozwoju i odnalezienia własnego stylu przywództwa. W ostatnim rozdziale zatytułowanym ,,Przywódcze wabi-sabi'' porusza także temat perfekcjonizmu.

Autorka opisuje nadmierny perfekcjonizm krytycznie, jako pedantyczny, zero-jedynkowy i nieelastyczny, a w konsekwencji blokujący proponowanie nowych rozwiązań z obawy przed krytyką. Podkreśla, że perfekcjonizm prowadzi do pułapki, w której działanie zostaje zahamowane przez lęk przed niespełnieniem oczekiwań.

Podobne podejście może także wywołać syndrom oszusta, w którym dąży się do nierealistycznych celów, a niepowodzenia prowadzą do negatywnej samooceny. Sposobem na przezwyciężenie perfekcjonizmu jest akceptacja swoich niedoskonałości, a przydatna w tym może być japońska filozofia wabi-sabi.

Adam Grant w książce „Ukryty potencjał. Ty też go masz i co z nim zrobisz?” określa wabi-sabi jako filozofię akceptacji niedoskonałości i przemijalności. Wabi-sabi zachęca do dostrzegania piękna w naturalnych, surowych formach, które często są pozbawione perfekcji. Ta estetyka opiera się na idei, że nic nie jest trwałe, kompletne ani doskonałe, a piękno tkwi w tym, co proste, surowe i nieidealne. Perfekcjonizm, przeciwnie, zmusza jednostki do dążenia do nieosiągalnych standardów, co prowadzi do wielu negatywnych skutków.

Wabi-sabi uczy, że błędy są nieodłączną częścią naszego rozwoju i procesu nauki. Tymczasem perfekcjonizm, jak zauważają autorzy, zamyka ludzi w sztywnych ramach, zmuszając ich za wszelką cenę do unikania porażek. Zamiast kreatywności i otwartości na nowe doświadczenia, perfekcjoniści hamują swój rozwój, boją się ryzyka, a tym samym tracą szansę na wzrost.

Perfekcja, jak pokazano w obu książkach, jest iluzją – nieosiągalnym celem, najlepszym sposobem na pokonanie skrajnego perfekcjonizmu jest akceptacja niedoskonałości i przyjęcie nieperfekcjonizmu.

Akceptacja niedoskonałości to podstawa, która pozwala spojrzeć szerzej na rozwój i codzienne działania. Książka "Nieperfekcjoniści: Strategiczne podejście na niepewne czasy" autorstwa Roberta McLeana i Charlesa Conna jest praktycznym przewodnikiem po zarządzaniu w warunkach niepewności. Autorzy pokazują, jak porzucić perfekcjonizm i nauczyć się akceptować ryzyko, które jest nieodłącznym aspektem prowadzenia firmy.

Przedstawiają sześć kluczowych sposobów myślenia, które pomagają liderom podejmować lepsze decyzje: ciekawość, spojrzenie z wielu perspektyw (tzw. ,,oko ważki"), eksperymentowanie, korzystanie z inteligencji zbiorowej, storytelling oraz przyjęcie nieperfekcjonizmu.

Nieperfekcjonizm to strategia akceptowania niepewności i niedoskonałości w działaniu, zwłaszcza w sytuacjach, w których perfekcja jest niemożliwa do osiągnięcia lub wiązałaby się z nadmiernymi kosztami. Polega na tolerowaniu wieloznaczności, podejmowaniu ryzyka oraz działaniu pomimo niepełnych informacji.

Zamiast czekać na idealne warunki, nieperfekcjoniści podejmują szybkie decyzje, uczą się na błędach i dostosowują swoje strategie na bieżąco. Jest to podejście iteracyjne, które opiera się na eksperymentowaniu i wyciąganiu wniosków z każdej próby, co prowadzi do ciągłego doskonalenia i zdobywania przewagi konkurencyjnej.

Nieperfekcjonizm umożliwia odblokowanie potencjału, gdyż pozwala organizacjom i jednostkom działać z elastycznością, zachować różnorodność opcji i zdobywać nowe umiejętności poprzez praktykę. Zamiast paraliżu przez analizę, nieperfekcjoniści akceptują niepewność i podejmują ryzyko w sposób przemyślany, co prowadzi do sukcesu i pozwala zapomnieć o skrajnym perfekcjoniźmie raz na zawsze.