Awiezer, Mordechaj Aron Gincburg
Awiezer. Wyznania maskila, dzieło Mordechaja Arona Gincburga (1795–1846), żydowskiego pisarza, tłumacza i pedagoga, jest jednym z pierwszych przykładów nowoczesnej autobiografii w literaturze hebrajskiej.
Tekst powstał pod wpływem dwóch wielkich tradycji: wewnętrznej żydowskiej, związanej z instytucją etycznego testamentu, oraz zewnętrznej europejskiej, której źródeł upatrywać należy w autobiografiach wzorowanych na Wyznaniach Jana Jakuba Rousseau. Autor rozpoczął pracę nad Awiezerem prawdopodobnie już w 1828 roku, jednak książka ukazała się drukiem dopiero siedemnaście lat po jego śmierci.
W tekście Gincburg opisał swoje dzieciństwo i wczesną młodość na tle tradycyjnej społeczności żydowskiej Europy Wschodniej oraz proces swojej formacji jako maskila. Poddał krytyce przestarzałe, jego zdaniem, instytucje żydowskiego życia społecznego i na przykładzie własnej historii ukazał ich nieadekwatność i szkodliwość. Pisarz dokonał analizy metod pedagogicznych stosowanych przez swoich nauczycieli, wykazując niedostatki ówczesnego systemu edukacji żydowskiej. Ponadto ukazał katastrofalne, w jego opinii, skutki przedwczesnego ożenku i swatów rozumianych jako transakcja pomiędzy rodzinami. Końcową część pracy poświęcił Gincburg opisowi swojego kryzysu wiary z jednej strony, a z drugiej – niezdolności wspólnoty do udzielenia odpowiedzi na duchowe i intelektualne potrzeby dorastającego pokolenia.
Czytana dziś autobiografia Gincburga służyć może jako cenne źródło informacji na temat historycznych metod pedagogicznych rodziców i nauczycieli. Stanowi również okazję do wglądu w przebieg kojarzenia małżeństw oraz w dynamikę relacji rodzinnych i małżeńskich. Lektura tekstu umożliwia ponadto odtworzenie intelektualnych ram epoki, dominujących tendencji filozoficznych i kluczowych pozycji literackich. Wreszcie dzięki Awiezerowi czytelnik ma okazję prześledzić, w jaki sposób europejskie idee oświeceniowe przenikały do tradycyjnego świata żydowskiego i zmieniały jego oblicze.
W serii ukazały się:
Ludwig Kalisch, Obrazki z moich lat chłopięcych
Jecheskiel Kotik, Moje wspomnienia, TOM I
Najstarsze pamiętniki Żydów krakowskich: Meir ben Jechiel Kadosz z Brodu, Zwój pana Meira, Jom Tow Lipmann Heller, Zwój nienawiści
Jecheskiel Kotik, Moje wspomnienia, TOM II
Estera Rachela Kamińska, Boso przez ciernie i kwiaty. Memuary „matki teatru żydowskiego”
